De basilisk is een grote hagedis (tot 1 meter, staart inbegrepen) met een helmachtige vergroeiing aan de achterzijde van de kop en meestal één of twee zeilachtige huidflappen op de rug en staart, vooral bij de mannetjes.
Vrouwtjes lijken eerder op wateragamen.

De meeste soorten basilisken komen voor in Midden-Amerika en Zuid-Amerika. Sommige soorten hebben zich verspreid tot in zuidelijk Noord-Amerika. Alle soorten leven in warme en vochtige tropische bossen, vaak in de buurt van zoet oppervlaktewater.

Basilisken eten kleine dieren zoals insecten en eten daarnaast plantendelen zoals vruchten.

Alle soorten zijn eierleggend en zetten de eieren af in de grond. De juvenielen lijken al op de ouders maar hebben nog geen kammen.

Basilisken kunnen bij gevaar snel wegrennen op de achterpoten, zelfs over het water.

In het laatste geval trappen ze hard op het wateroppervlak, waardoor er een luchtbel ontstaat rond hun voet.

De opstijgende lucht duwt de voet omhoog.